Muziekbranche vreest AI-liedjesmachine van Suno en Udio

Pablo van de Poel is het zat. Een algoritme dat in een handomdraai complete popnummers uitperst? Dat heeft niets met kunst te maken, vindt de frontman van de Nederlandse rockformatie DeWolff.

Jawel, dankzij nieuwe AI-software van de Amerikaanse startups Suno en Udio kan iedereen razendsnel met een compleet afgemixte en gemasterde popsong op de proppen komen. Geef het algoritme een opdracht – bijvoorbeeld: een bedachtzame r&b-track over een onmogelijke liefde – en binnen een halve minuut levert de software twee variaties. Kies er een mooie uit, is de impliciete boodschap.

Udio ontstond als spin-off van Google en Suno werkt samen met multinational Microsoft. De software van beide startups is gratis beschikbaar. Wie grofweg een paar tientjes per maand neertelt, kan daarnaast vrijwel oneindig veel creaties maken en die zelfs commercieel gebruiken – zie dáár het verdienmodel van deze AI-bedrijven.

‘Kunst door AI? We verworden tot dieren’

Maar is dit wel een wenselijke ontwikkeling van kunstmatige intelligentie? Nee, vindt Van de Poel, die het liefst een verbod ziet. “Ik denk dat muziek, net als veel andere kunstvormen, een menselijke uiting is”, zegt Van de Poel tegen Business Insider Nederland.

"Op het moment dat je zoiets door een computer laat uitvoeren, zijn we niets meer. We verworden tot dieren, die alleen maar eten, schijten en zich voortplanten. Waarom is dit bovendien nodig? Is muziek van mensen niet goed genoeg?"

Suno en Udio zijn het zoveelste voorbeeld van het feit dat AI wordt ingezet om menselijke creativiteit na te bootsen. Eerder gebeurde dit al met onder meer ChatGPT voor teksten en Midjourney voor beeldende kunst. Suno vermarkt zijn technologie met de idealistisch klinkende boodschap dat het bedrijf zou "bouwen aan een toekomst waarin iedereen muziek kan maken".

Critici menen dat AI-technologie beter gebruikt zou kunnen worden voor de uitvoering van repetitief werk. Zo schreef de Pools-Ierse auteur Joanna Maciejewska begin dit jaar in een veel gedeelde tweet: "Ik wil dat AI mijn was en afwas doet, zodat ik kan tekenen en schrijven, en niet dat AI mijn kunst- en schrijfwerk voor me uitvoert, zodat ik de was en afwas kan doen."

Ondernemer en techmiljardair Elon Musk vroeg zich afgelopen maand hardop af: "Als een computer alles beter kan dan jij, heeft je leven dan nog betekenis?"

AI dreigt muziekbranche te ontwrichten

De enigen die iets hebben aan de ontwikkeling van AI-muziek, zijn wat DeWolff-frontman Van de Poel betreft de grote bedrijven. De topmannen van Udio en Suno bijvoorbeeld, waarvan het laatstgenoemde bedrijf onlangs een investering van 125 miljoen dollar ophaalde.

Of de advertentiebranche, die menselijke stemacteurs of door mensen gemaakte jingles zou kunnen verruilen voor AI-creaties. Kost stukken minder en je kunt zo'n AI in één keer tientallen versies van een jingle of voice-over laten maken, om er de beste uit te kiezen.

Handig voor het bedrijfsleven, maar een ramp voor de muziekbranche, denkt Van de Poel. "Je maakt er een hele economie mee kapot. Je haalt geld rechtstreeks weg bij mensen die voice-overs inspreken, bij broodschrijvers en mensen die muziek voor commercials maken. Aldi verving zijn stemacteur onlangs bijvoorbeeld door een AI-stem, dat is echt zorgelijk."

Veel muzikanten doen commerciële single- en reclameklussen om voldoende inkomsten te genereren naast hun muzikale projecten, weet Van de Poel. Hijzelf doet grofweg eens per half jaar zo'n klus, als hij het rustig heeft met zijn band. "Voor mij is het niet zo belangrijk, maar ik ken veel mensen die bijna volledig leven van het maken van jingles. Zij maken zich enorm zorgen over deze ontwikkeling. Het is zo dom dat zo'n branche zou moeten verdwijnen door AI."

Van de Poel is bepaald niet de enige muzikant die opstaat tegen Suno en Udio. In Nederland spraken zangers Herman van Veen en Stef Bos en Kane-gitarist Dennis van Leeuwen zich al fel uit tegen deze technologie. "Oneerlijke concurrentie", noemde Van Leeuwen de techniek.

In een begin april gepubliceerde open brief riep een Amerikaanse auteursrechtenorganisatie AI-bedrijven ertoe op ermee te stoppen "de rechten van menselijke kunstenaars [te] schenden en devalueren". Onder de ondertekenaars bevonden zich grote artiesten zoals rockband Pearl Jam, zangeres Billie Eilish en soullegende Stevie Wonder.

Eerste grote rechtszaak tegen Suno en Udio

Deze week werd bekend dat grote platenlabels zoals Sony Music Entertainment, Universal Music en Warner Records de twee bedrijven voor de rechter dagen. Suno en Udio zouden hun modellen volgens de aanklagers trainen met vele doses aan auteursrechtelijk beschermde muziek.

Volgens de aanklagers zouden Suno en Udio daarbij nieuwe creaties maken met elementen uit al bestaande popnummers, waaronder My Girl van The Temptations en All I Want For Christmas Is You van Mariah Carrey. Ook zijn er zangpartijen uit de software van deze partijen gerold die wel érg veel zouden lijken op die van bijvoorbeeld Michael Jackson of Bruce Springsteen.

Het gloednieuwe 'Oasis-liedje' Lost in the Clouds toont aan hoe goed AI-bedrijven het origineel kunnen nabootsen. Wie onderstaand nummer hoort, zal wellicht denken dat de broers Liam en Noel Gallagher hun jarenlange ruzie hebben bijgelegd en weer de studio zijn ingedoken. Niets is minder waar. Een fan heeft het nummer met Udio-software door AI laten maken. De zanger die je hoort is eigenlijk een computer, de instrumentatie een reeks enen en nullen.

De inzet van de platenlabels, die hun zaak namens de Amerikaanse muziekorganisatie RIAA indienen, is dan ook niet mals. Zij eisen "per geschonden werk" 150.000 dollar (zo'n 140.000 euro). Volgens persbureau Reuters zou het bij Suno gaan om 662 geschonden werken en bij Udio om zelfs 1.670 stuks. Als de labels hun gelijk halen bij de rechter, kan Suno daarmee een rekening van zo'n 100 miljoen dollar en Udio een van zo'n 250 miljoen dollar tegemoet zien.

Of de zaak kans van slagen heeft, zal afhangen van hoe de rechter aankijkt tegen de Amerikaanse fair use-wetgeving. Auteursrechtelijk materiaal mag in dat land onder meer gebruikt worden voor wetenschappelijke doeleinden. In hoeverre voldoen Suno en Udio, tevens commerciële bedrijven, nog aan die maatstaven?

In Nederland geldt andere auteursrechtenwetgeving, maar die is volgens kenners nog niet toegespitst op de ontwikkeling van artificial intelligence. Wel keurde het Europees Parlement begin dit jaar de zogenoemde AI Act goed, die deels toeziet op het gebruik van auteursrechtelijk materiaal in AI-producties.

Ook de in 2022 aangenomen Europese Digital Services Act heeft hier ten dele betrekking op. Beide wetten moeten alleen nog in Nederland geïmplementeerd worden, waardoor toezichthouders er nog niet mee aan de haal kunnen.

Ook Nederlandse kunstenaars werken aan rechtszaak tegen AI-tools

Dat weerhoudt vakbond voor de kunstensector Kunstenbond er niet van om vanuit Nederland te werken aan een zaak tegen AI-bedrijven, zoals Udio en Suno. Inzet van de zaak zal zijn dat het zomaar trainen van AI-modellen met auteursrechtelijk materiaal illegaal is.

Juridisch is dat geen sinecure, ziet Kunstenbond-belangenbehartiger Caspar de Kiefte. "Bij het opstellen van de AI Act werd een passage opgenomen met een uitzondering voor het auteursrecht. Hierdoor kan werk geschikt gemaakt worden voor tekst- en datamining [geautomatiseerde analyse van tekst en gegevens, red.] voor AI-trainingsdoeleinden."

Generatieve AI was toen de wet werd ontwikkeld geen onderwerp van gesprek, aldus De Kiefte. "De uitzondering was bedoeld voor hele andere toepassingen, zoals het beter kunnen inzetten, toegankelijk en transparanter maken van databases van bijvoorbeeld erfgoedinstellingen." Toch staat in de definitieve versie van de dit begin jaar aangenomen AI Act dat de uitzondering óók bedoeld is voor generatieve AI. "Dat maakt onze zaak juridisch ingewikkelder."

Een auteursrechtszaak beginnen is bovendien niet zonder risico's, weet De Kiefte. "Als je verliest, kun je in de volledige kosten van je tegenpartij moeten voorzien." De vakbond zoekt dan ook naar "grotere marktpartijen", die financieel in de bres willen springen.

De Kiefte geeft desgevraagd aan niet te verwachten dat hij deze zomer al zijn zaak kan indienen. "We zoeken allereerst een sluitend, juridisch verhaal. Als we in het najaar naar de rechter kunnen, ben ik erg tevreden."

Dat grote platenmaatschappijen in de VS al wel een zaak zijn gestart, levert hem een dubbel gevoel op. "Ik ben bang dat de miljarden in deze zaak terecht zullen komen bij het management en de aandeelhouders van de grote labels, in plaats van bij de makers."

Volgens Van de Kiefte hangt het maar net van de individuele contracten met "makers" bij platenlabels af wie het auteursrecht heeft van een nummer. "De winsten komen in deze wereld vaak bij de verkeerde mensen terecht. En dat terwijl een computer op basis van alle creativiteit in de wereld het werk van creatieven onmogelijk dreigt te maken."

De Kunstenbond lobbyt in de tussentijd voor heldere, Nederlandse wetgeving. Zo gingen De Kiefte en zijn team de afgelopen weken bij allerhande ministeries langs. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil inmiddels dat er wordt ingegrepen tegen diefstal van muziek door bedrijven zoals Suno en Udio, meldde het Algemeen Dagblad in mei.

"We moeten grenzen stellen met elkaar", vindt De Kiefte. "Deze generatieve AI is een commerciële business en geen natuurverschijnsel. We kunnen zelf bepalen wat we wenselijk vinden, dat hoeven we niet aan Amerikaanse bedrijven over te laten. Vinden we het een goed idee dat muziek en boeken straks grotendeels door AI gemaakt worden? Of beschermen we liever de menselijke creativiteit?"

Ook al zou de techniek verboden worden, het zal altijd via de krochten van het internet beschikbaar blijven. Toch ziet De Kiefte daarin geen reden om strenge wetgeving te parkeren. "Je kunt het sterk ontmoedigen. Op zoiets als kinderporno geldt ook een verbod en daar wordt ook op gehandhaafd. Illegaal downloaden is ook verboden geworden. Of neem bepaalde celtechnieken, waarvan we eerder zeiden: dat willen we niet, want de mens mag niet voor God spelen."

Totaalverbod op AI-muziek niet waarschijnlijk

Toch lijkt een totaalverbod op AI-muziek weinig aannemelijk, stelt jurist intellectueel eigendom Yvonne Vetjens. "Ik denk niet dat het kan, want er zijn te veel onzekerheden. Naast de discussie of een door AI gegenereerd werk auteursrechtelijk beschermd kan zijn, is het ook de vraag of je AI niet op ander werk mag baseren."

Beschermd werk kopiëren mag over het algemeen niet, zegt Vetjens, "maar zoiets als stijl is niet auteursrechtelijk beschermd. Als dat zo zou zijn, zou je ook niet een schilderij in de stijl van een andere kunstenaar mogen maken en zouden stijlstromingen niet mogelijk zijn. Tegelijkertijd kunnen bijkomende omstandigheden er soms voor zorgen dat zelfs een stijl nadoen niet is toegestaan."

Er is dus nog veel onduidelijk, wil Vetjens maar zeggen. "De wetgeving is nog niet toereikend. Het auteursrecht is zo geregeld dat de rechthebbende in principe zelf mag bepalen wat een ander met zijn of haar werk mag doen."

De vraag is volgens Vetjens of er bij AI-creaties sprake is van de schending van het auteursrecht van een ander. "AI-bedrijven willen uit concurrentieoogpunt meestal niet prijsgeven hoe ze hun modellen trainen. Er wordt van alles op internet gegooid, waaronder veel auteursrechtelijk beschermd materiaal, vaak zonder toestemming van de rechthebbende zelf. Hoe weet een AI-programma wat wel of niet gebruikt mag worden?"

Vetjens trekt een parallel met de beeldende kunst, een branche waarin zij zelf actief is als maker. "Ik heb begrepen dat afbeeldingen als input worden gebruikt in AI-programma's, maar meteen tot data worden afgebroken om het systeem mee te trainen. De werken zouden dus niet permanent bewaard worden om gekopieerd te worden. Is er dan wel of niet sprake van het schenden van het auteursrecht? Dat is een ingewikkeld vraagstuk, waarover nog geen wetgeving is."

Wel oordeelde de rechter in China eerder in een soortgelijke zaak dat er sprake was van inbreuk, weet Vetjens. "De output [met AI gemaakte afbeeldingen, red.] leek te veel op al bestaand auteursrechtelijk beschermd werk. Waarschijnlijk zou de rechter in Nederland ook zo oordelen."

Al is het juridisch uitdagend, Koos Zwaan raadt gedupeerden van Suno en Udio aan collectief de gang naar de rechter te maken. De aan hogeschool Inholland verbonden lector Innovatie in de Muziekindustrie riep daar onlangs toe op in een opiniestuk in dagblad Trouw.

"Het draait in feite om het verkrijgen van jurisprudentie", zegt hij tegen Business Insider Nederland. "Het is wachten tot er afspraken zijn gemaakt over hoe de wet op dit punt nageleefd kan worden. Dit proces kun je versnellen, door nu al actie te ondernemen en te zeggen: wat jullie doen, mag niet. Het is een inbreuk op het auteursrecht."

'Paniek' over AI overtrokken, aldus expert

Wel denkt Zwaan dat de vrees in de branche voor kunstmatige intelligentie overtrokken is. "Mensen reageren vaak paniekerig op nieuwe technologieën, terwijl uiteindelijk blijkt dat de ontwikkelingen minder hard gaan dan gedacht."

"Toen de cassette opkwam, ontstond er ook veel blinde paniek" zegt hij. "Opeens konden mensen muziek opnemen en kopiëren. Men dacht dat dit het einde van het verdienmodel van de muziekindustrie zou worden, maar dat bleek niet zo te zijn. Er kwam simpelweg een heffing op elke blanco cassette die werd verkocht. Dat geld kwam via een organisatie terecht bij rechthebbenden."

Zolang we AI-technologie maar in goede banen leiden met heldere wetgeving, is de kans volgens Zwaan groot dat de schade mee zal vallen. Wel gelooft ook híj dat de AI-liedjesmachine van Suno en Udio de muziekindustrie in eerste instantie banen zal kosten. "Componisten voor bijvoorbeeld audiovisuele producties zullen zich moeten bezinnen: wil je dat nog blijven doen als reclamebureaus je werk met AI-software overnemen?"

Techexpert Jarno Duursma ziet zoiets ook als mogelijkheid. "Maar je kunt je afvragen of dat erg is. In de administratieve sector zullen ook veel banen verdwijnen vanwege AI. Tegelijkertijd blijven we naar concerten gaan en zitten de festivals ramvol. Misschien leidt AI-muziek er zelfs wel toe dat we naar méér muziek zullen luisteren en wordt de markt dus groter."

'AI-liedjes over twee jaar in de top 40'

Duursma verwacht dat de software van AI-leveranciers over twee jaar zover ontwikkeld is dat AI-muziek niet meer van 'echte' muziek te onderscheiden is. "Over twee jaar staan de eerste AI-nummers dan ook in de top 40, denk ik."

"Bedenk wel dat dit soort software altijd middle of the road-muziek zal maken, zoals je nu ook vaak hoort in de top 40. Vanochtend hoorde ik het nummer Broken Wings [jaren '80-song van rockband Mr. Mister, red.] op de radio. Ik kan me niet voorstellen dat AI ooit zoiets zal kunnen schrijven. Er blijft dus altijd een markt voor menselijke muziek."

In plaats van bij de pakken neer te zitten, zouden muzikanten volgens Duursma dan ook extra hard hun best moeten doen om iets "menswaardigs" te maken. "Wees zoals Nirvana of Amy Winehouse en maak iets waarvan mensen denken: dat heb ik nog nóóit gehoord. Ik verwacht dat het werk van muzikanten door deze ontwikkeling alleen maar sterker zal worden. Je mag toch hopen dat muzikanten met iets beters op de proppen komen dan Udio?"

Duursma, zelf producent van elektronische muziek, ziet verder vooral kansen in AI. "Omarm het als muzikant, zou ik zeggen. Laat fans bijvoorbeeld variaties op jouw muziek maken en publiceer de leukste vindingen op TikTok."

Producers kunnen AI-software ook in de studio gebruiken, voegt Zwaan daaraan toe. "Een collega van me was op zoek naar een heel specifiek stemgeluid en liet dat uit de AI rollen. Hierdoor hoefde hij niet op zoek te gaan naar een zanger of zangeres met precies dat geluid dat hij voor ogen had."

De komst van AI-technologie zou volgens Zwaan dan ook zo eens kunnen leiden tot nieuwe muziekgenres. "Die ontstaan vaak als gevolg van technologische ontwikkelingen. Zo was de dance-industrie niet mogelijk geweest zonder de ontdekking van sampling. Ook tegen sampling was in het begin veel weerstand."

Sommige muzikanten omarmen AI

Niet alle muzikanten keren zich bovendien tegen de AI-revolutie in hun branche. Een van de investeerders in Udio is bijvoorbeeld Black Eyed Peas-rapper Will.i.am. Hij verwacht net als Duursma dat muzikanten van vlees en bloed er beter door zullen worden. Zo zei hij onlangs: "Ik zou zeggen: AI-muziek, bedankt voor je komst, want het zal een hele nieuwe generatie geweldige muzikanten wakker maken."

De Canadese zangeres Grimes wordt er zelfs enthousiast van als haar stem gebruikt wordt in AI-muziek - zolang ze maar 50 procent van de royalty's krijgt. "Ik heb geen platenlabel en geen wettelijke verplichtingen", verklaarde ze afgelopen jaar op X. "Ik vind het cool om versmolten te worden met een machine en ik ben voorstander van het idee om kunst openbaar te maken en [het] auteursrecht af te schaffen."

De Financial Times meldde woensdag dat YouTube in gesprek is met grote platenlabels, om tegen betaling muziek van artiesten uit hun stal te gebruiken voor het trainen van AI. YouTube wil ook een AI-dienst voor muziek creëren.

Udio zelf biedt artiesten inmiddels de optie aan voor een "commerciële samenwerking". Muzikanten kunnen aan het platform verdienen als zij hun werk officieel beschikbaar maken voor trainingsdoeleinden op het platform, meldde het Algemeen Dagblad in april.

Of DeWolff-frontman Van de Poel zal happen? De rocker lacht: "Nee, geen denken aan. Dit is iets principieels. Ik wil zoiets absoluut niet steunen."

Onder al zijn muzikantenvrienden heeft AI-muziek inmiddels dan ook een barslechte naam, zegt Van de Poel. "Het wordt gezien als iets debiels. Gebruik je als muzikant AI omdat je zelf niets kunt verzinnen? Dan ben je gewoon niet goed genoeg in je vak. Je zou je moeten schamen en mag jezelf wat mij betreft geen muzikant noemen."

Suno en Udio waren niet bereikbaar voor commentaar.

LEES OOK: Het grootste probleem van AI, volgens Elon Musk: wat is de zin van het leven, als computers alles beter kunnen dan mensen?